ဆရာၾကီး( ေမာင္စံေဖၚ) ၏ " ရခိုင္စကား၊ ရခိုင္သံ၊ ေခတ္သစ္ရခိုင္စာ " စာေစာင္ကို ထုတ္၀ီရစြာမွာ ရည္ရြယ္ခ်က္( ၂ ) ခု ဟိပါေရ ။ တခုက ရခိုင္စကား ၊ ရခိုင္အရီးအသားသစ္ အယူအဆနန္ ့ ပတ္သက္လို ့ ေလ့လာခ်င္သူအတြက္ နမူနာ လမ္းညွြန္ ရနိုင္ေအာင္ ျဖစ္ပါေရ။ ေနာက္တခုက ရခိုင္စာအရီးအသားသပ္သပ္နန္ ့ ' ရခိုင္ရိုးမ-မဂၢဇိန္း " ကို ထုတ္၀ီကတ္ေတအခါ တာ၀န္ခံစာတည္းခ်ဳပ္အျဖစ္ ရွိဆံုးက မားမားမတ္မတ္ ဦးေဆာင္ပီးခသူ ဆရာၾကီးေမာင္စံေဖၚကို ဂုဏ္ျပဳခ်င္ လို ့ ျဖစ္ပါေရ။
အမွန္က ဆရာၾကီးကို ရခိုင္အရီးအသား ကိစၥ ဦးေဆာင္ဦးရြက္ျပဳခလုိ ့ထိုက္ထိုက္တန္တန္ ဂုဏ္ျပဳဖို ့ အတြက္ ဆရာၾကီး၏ အေပါင္းအသင္း၊ စာပီမိတ္ေဆြ၊ တပည့္သားျမီး၊ ကေလာင္သွ်င္တိပါးက စာမူတိေတာင္းယူဗ်ာ စာအုပ္ထုတ္ကတ္ပါဖို ့ ၊ ယင္းပိုင္ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ိဳး အက်ြန္ရို ့မွာ ဟိျဗီးသားပါ၊ ယင္းလုပ္သင့္ေရ အလုပ္ၾကီးကို မလုပ္ခင္ လုပ္နိုင္စြာေသ်ွနန္ ့ စထားလိုက္စြာျဖစ္ပါေရ။ ဆရာၾကီးကို ထိုက္ထိုက္တန္တန္ ဂုဏ္ျပဳသင့္ေရလို ့ အထက္မာ ေျပာခပါေရ ၊ ဇါေၾကာင့္ေလ။ ျဗိတိသွ်ကိုလိုနီေခတ္မာ ေခတ္ပိုင္ညာတတ္ ရခိုင္သားတိ အမ်ားၾကီး ဟိခပါေရ ။ ယင္းပုဂၢိဳလ္ထဲက မေျပာစေလာက္ ( ဦးေမေအာင္၊ ဦးစံေရႊပု ။ ဦးေအာင္သာဦး ) ရာ ရခိုင္စာပီကိစၥကို စိတ္၀င္စားခကတ္ေတ။ အမ်ားစုက ကိုယ့္ယဥ္ေက်းမူ၊ကိုယ့္စကား၊ ကိုယ့္စာပီရို ့ကို ေလ့လာေဖၚထုတ္၊ျပဳစု၊ ျမွင့္တင္ရဖို ့ ကိစၥကို အမ်ိဳးသားရီးတာ၀န္တခုအျဖစ္ သေဘာထားပံုမရပါ။ေယဇူးနန္ ့ လြပ္လြပ္ရီးရလွာေရအခါ ရခိုင္လူမ်ိဳး၏ အမ်ိဳးသားရီး လကၡဏာထဲက တခုျဖစ္ေတ " ရခိုင္စာ " စာကို ပံုပန္းသ႑န္ ထင္းလို ့ ေပၚလွာေအာင္ မလုပ္နိုင္ခကတ္ပါ။
ယင္းပိုင္ " ရခိုင္မာ စာဟိလား၊ မဟိလား " လို ့ ျပတ္ျပတ္သားသား မဟိဘဲ ျဖစ္နီခ်ိန္ခါ " ရခိုင္တန္ေဆာင္ ( ၁၉၅၅-၅၆) မဂၢဇိန္းမွာ " ရခိုင္သံ" ေခါင္းဥ္နန္ ့ ေဆာင္းပါးတခုပါလွာပါေရ ။ ရီးသူက ဘာသာေဗဒ ပိုင္ညာသွ်င္ ဆရာဦးတင္လွပါ။ ဆရာက ေဆာင္းပါးအစမာ " ရခိုင္လူမ်ိုဳးတို ့၌ မြန္လူမ်ိဳး၊ ရွမ္းလူမ်ိဳးကဲ ့သို ့ စာေပအေရးသား သီးျခားမရွိေတာ့ေပ။ ျမန္မာအကၡရာမ်ားကို အသံုးျပဳ၍ ျမန္မာစာေရးနည္းအတိုင္းပင္ ေရးသားေနၾကသည္။ ဖတ္ေသာအခါ ေျပာဆိုေသာအခါမ်ားတြင္ သာ ရခို္င္သံျဖင့္ဖတ္ၾကျခင္း၊ ေျပာဆိုျခင္းျဖစ္သည္လို ့ " အမွန္အတိုင္း ေဖၚထုတ္ေထာက္ျပလိုက္ပါေရ။ ေဒေဆာင္းပါးေၾကာင့္ တကၠသိုလ္ေရာက္ ရခိုင္ေက်ာင္းသားအသိုင္းအ၀ိုင္းမာ " ရေရာင္းသတ္" လားပါေရ ။ " ေကာင္းေကာင္း ေနာက္က်နီေယကား ေဒ ' လို ့သေဘာေပါက္လွာကတ္ေတ။ အခ်ိန္မဆြဲဘဲ ေကာ္မီတီဖြဲ ့ဗ်ာ ရခိုင္ဆရာ ။ ရခိုင္ဆရာမတိပါးက အၾကံဥာဏ္ေတာင္းကတ္ေတ။ ရခိုင္ဆရာေတာ္ၾကီးအခ်ိဳ ့နန္ ့ ေနာက္(၂ ) ႏွစ္ အၾကာ ရခိုင့္တန္ေဆာင္ ရခိုင္စာပီ က႑သစ္မွာ ' ရခိုင္အကၡရာ၊ ရခိုင္သင္ပုန္းၾကီး " ကို ေဖၚထုတ္တင္ျပလိုက္ကတ္ပါေရ။ ေဒကိစၥအတြက္ လွဳပ္ယွားေဆာင္ရြက္ကတ္ေတအခါ အတိုင္ပင္ ဆရာအျဖစ္ ဆရာၾကီးဦးေက်ာ္ရင္ ။ ဆရာမၾကီး ေဒၚျမစိန္၊ နန္ ့အတူ ဆရာၾကီးေမာင္စံေဖၚေလး ပါ၀င္ခပါေရ။ ရွိတန္းက မားမားမတ္မတ္ရပ္ဗ်ာာ ရခိုင္အကၡရာ ေဖၚထုတ္ရျဖင္းအေၾကာင္းကို အမွာစာရီးပီးပါေရ ။ ( ေနာက္ဆက္တြဲ ရွူ )
ေယဇူးနန္ ့ " ရခိုင္အကၡရာ၊ ရခိုင္စာ၊ " ေဖၚထုတ္ရီးကိစၥမာ ဆရာၾကီးေမာင္စံေဖၚကို မွတ္တမ္းတင္ ဂုဏ္ျပဳသင့္ေရလို ့ အက်ြန္ရို ့ သေဘာထားရစြာျဖစ္ပါေရ ။
စာပီဆိုစြာ ေခတ္၏ၾကီးမံုဆိုေရ စကားအတိုင္း -၁၉၅၇-၅၈-ခုႏွစ္က ရခိုင္တန္ေဆာင္ မဂၢဇိန္းပါ " ရခိုင္စာပီက႑" ယင္းကာလ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ေရာက္ ရခိုင္ပိုင္ညာတတ္ အသိုင္းအ၀ိုင္း၏ အမ်ိုဳးသားရီး ခံစားခ်က္ကို ေရာင္ျပန္ဟပ္စြာျဖစ္ပါေရ။ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာနိုင္ငံမွာ " ရခိုင္ေရ လူမ်ိဳးတမ်ိဳးျဖစ္လို ့ပင္ ကိုယ္ပိုင္အကၡရာ ၊ ကိုယ္ပိုင္စာမဟိ" ဆိုစြာမ်ိုဳး အျဖစ္မခံခ်င္ကတ္ပါ။ ယင္းခံစားခ်က္ေၾကာင့္ ရခို္င္အရီးသားသစ္တခုကို ၾကိဳးစားရီးကတ္စြာျဖစ္ပါေရ။ ရီးေရ ကေလာင္သ််င္ အသီးသီးရို ့မာ ရည္မွန္းခ်က္ကေတာ့ခါ တူကတ္ပါယင့္။ ေယဒါေလးေသာ့ ရီးနည္းရီးဟန္ ပံုသ႑န္မွာေတာ့ခါ ကြာဟမူ တဆတ္ဆတ္ က်ဥ္းလွာေရလားလို ့ သံုးသပ္မိ္ပါေရ ။ စာလံုးေပါင္းစြာက ကြဲျမဲတံုး ကြဲတံုးသိီး။
ေအကိစၥ" ရခိုင္ရိုးမ "မဂၢဇိန္း ထုတ္ဖို ့ခါ ဆရာၾကီးကို အက်ြန္က " ေမာင္စံေဖၚ စာလံုးေပါင္မူလို ့ လုပ္လို္က္ပါေမ။ က်ြန္ေတာ္ရို ့က ေနာက္ကလိုက္ဗ်ာ ယင္းမူအတိုင္းရီးပါေမ။ မေကာင္းပါလား ဆရာၾကီးလို ့ တင္ျပဖူးပါေရ ။ ဆရာၾကီးက ခ်က္ခ်င္း ပယ္ခ်ပါေရ ။
ဆရာၾကီး၏၀ါဒက " သည္းညည္းခံဗ်ာ စိတ္ရွည္ရွည္ထားဖို ့။ အခ်င္းခ်င္း ေမတၱာစိတ္နန္ ့ အေျပအလည္ တိုင္ပင္ စီစစ္ ညွိနိဳင္း သတ္မွတ္ဖို ့ လိုလိမ့္ေမ" ဆိုေရ ၀ါဒျဖစ္ပါေရ ။
ေဒစာေစာင္ေသ်ွမွာ ရခို္င္္ရိုးမ မဂၢဇိန္းအမွတ္( ၁) (၂) (၃ ) ရို ့က ဆရာၾကီး၏အာေဘာ္ ( စာတည္းခ်ဳပ္အာေဘာ္ ) သံုးခုကို ေဖၚျပထားပါေရ။ ယင္းအာေဘာ္တိမွာ ရခိုင္စကား၊ ရခို္င္သံ၊ ရခိုင္အရီးအသားသစ္ကိစၥတိကို ေယဘူယ်ငံုမိေအာင္ ယွင္းလင္းထားေရအတြက္ ေလ့လာခ်င္သူအဖို ့ အေထာက္အကူ ျဖစ္နိုင္လိမ့္ေမလို ့ အက်ြန္ရို ့ သေဘာထားကတ္ပါေရ။ ေယဇူးနန္ ့ တနွစ္ေက်ာ္ခန္ ့ကပင္ ႏွလံုးအားေလ််ာ့၀ီဒနာေၾကာင့္ အိ္ပ္ရာထဲမွာ ေပ်ာ့ေခြနီေရ ဆရာၾကီးထံ ( ၂၀၀၀-ျပည့္ ၊ ဒီဇင္ဘာလအတြင္းမာ ) အားနာနာနန္ ့ ခ်ဥ္းကပ္ပနာ ဆႏၵယူခပါေရ ။
" စာတည္းခ်ဳပ္ အာေဘာ္သံုးခကုိစုဗ်ာ စာေစာင္ေသ်် ထုတ္ခ်င္ပါေရ ဆရာၾကီး၊ စာေစာင္နာမည္ကို ရခိုင္စကား ၊ ရခိုင္သံ၊ ေခတ္သစ္ရခိုင္စာ လို ့ ပီးပါဖို ့ ။ ေကာင္းပါဖို ့လား။"
အက်ြန္က ယင္းပို္င္တင္ျပေရအခါ ဆရာၾကီးက တေအာင့္ေသ််ေဆလာက္ အတြက္ခံပါေရ ။ ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ေခါင္းညိတ္ပနာ " ေကာင္းယင့္ " လို ့ သေဘာတူပါေရ ။
ေယဇူးနန္ ့ ေအစာေစာင္ေသွ်ေရ ( ၇-၃-၂၀၀၁) နိန္ ့က ကြယ္လြန္သူ ဆရာၾကီးေမာင္စံေဖၚ၏ ဆႏၵနန္ ့အညီ အမ်ားးပရိတ္သတ္ေလ့လာနိုင္ေအာင္ ထုတ္၀ီလိုက္ရစြာျဖစ္ပါေၾကာင္း ။။။။။။။။။။။။။။။။။။
ေမာင္ဗသိန္း
၂၀၀၁-ခု-စက္တင္ဘာလ( ၇ ) ရက္
ရခို္င္ရိုးမ -မဂၢဇိန္း အမွတ္( ၄ )