ေျမာက္ဦးေခတ္လယ္ ရခိုင္စာရီးဟန္ သံုးမ်ိုဳး

ေျမာက္ဦးေခတ္ကို သံုးပိုင္းခြဲၾကည့္ေက ေခတ္လယ္ဆိုစြာ မင္းဘာဘုရင္ သီရိသုဓမၼရာဇါ စိုးစံခုႏွစ္ထိကို သတ္မွတ္နိုင္ပါေရ။ ခရစ္ႏွစ္-၁၅၃၁-က- ေ၆၃၈- ထိျဖစ္ေတ။ ေအ ေခတ္မာ ရခိုင္ဘုရင္ရို ့ ၏ တန္ခိုးၾသဇါေရ အထြဋ္အထိပ္သို ့ ေရာက္ခေရ ။ နိုင္ငံရီး၊ စီးပြါးရီး စာပီ အပါအ၀င္ ယိုင္ေက်းမူ စေရ အရာခပ္သိမ္းမာ ရခိုင္သားရို ့ အပါအ၀င္ ယိုင္ေက်းမူ စေရ အရာခပ္သိမ္းမာ ရခိုင္သားရို ့ ေရႊထီးေဆာင္း ဂုဏ္ယူနိုင္ေရ ေခတ္ျဖစ္ပါေရ။

ေအ ေရႊထီးေဆာင္းနိုင္ခေရေခတ္မာ စာပီရီးဟန္က ဇါပိုင္ဟိပါေလး။ ေက်ာက္စာပီစာ ၊က်ြန္းရြာ၊ ေတာ၇ြာရို ့မာ လူမ်ိဳးဓေလ့ ဘာသာဘာ၀ သီဆိုကတ္ေတ အေရြ ့ကဗ်ာတိက ေကာက္နဳတ္တင္ျပလားပါေမ။ ရီးဟန္ဆိုလို ့ စကားျပင္ ကဗ်ာလကၤကာ ရီးဟန္ရို ့ကို ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာတင္ျပစြာ မဟုတ္ပါ။ သဒၵါဖြဲ ့ ့စည္းပံု သေဘာကို အျခီခံဗ်ာ ၊ နာမ္၊ၾကိယာ ၊ ၀ိဘတ္သံုးစြဲပံုေလာက္ကိုရာ ခ်ံဳဗ်ာေျပာလားပါေမ။ ယင္းပိုင္ေျပာယက္ပင္း ရီးဟန္သံုးမ်ိဳး ပံုသ႑န္ေပၚလွာပါလိမ့္ေမ။ ပထမရီးဟန္ကို ေက်ာက္စာႏွစ္ခုက ၀ါက်အခ်ိဳ ့ကို ေကာက္နဳတ္တင္ျပဗ်ာ ယွင္းလင္းလားပါေမ။
(၁) ၁။ သကၠရာဇ္ -၉၁၅-ေတာ္သလင္းလဆန္း
(၂) ငါးရက္-၅-တက္နိတပိုင္ ငါးနာရီတြင္ သီရိ
(၃) သူရိယဓမၼရာဇါ အမည္ေတာ္ဟိေသာ မင္းေစာတည္ေတာ္
(၄ ) ျပဳခယ္ေသာဒုကံေက်ာင္းတြင္ လယ္နင့္ျမီ အေရွ့သ်ွစ္
(၅) ေသာင္း ေတာင္ျခီနင့္ ( ရုပ္ရွင္ေတးကဗ်ာ -၂၀၀၁-ခု-ဇူလိုင္-စာ-၅၃ )
၂---- သကၠရာဇ္-၉၅၅-ခု တပိုပ္တြဲလဆန္း ငါးရက္ -၄-နိ န၇ာဓိပတိေရႊနန္းသ််င္ မိန္ ့ေတာ္မူေသာ ၀ါဆိုလတြင္ အလိုေတာ္ျပည့္မည္ဟူ၍ ဆို၀္သည္မွန္ေသာေၾကာင့္ ----လယ္ကိုသာစိုင္ျမီဆက္ စာစီ၍ ကံပဲထားသည္။ ေရွ့ေတာ္ခံ ငရွူအ၊ ငရဲကၠ ႏွစ္ေယာက္ အသံခ်ခ်သွ္ သံက်ကသံေပါက္ထက္ျပင္ အေတာင္အမွတ္မယူပီ၏ ( ရခိုင္ညြန္ ့ဖူး ၊ ပညာဂုဏ္ရည္ ပုံႏွိပ္တိုက္ ၊ရန္ကုန္၊ ၁၉၆၈-ခု-စာ-၉-)
အထက္ပါ သာဓကႏွစ္ခုမာ အမွတ္((၁ ) သာဓကေရ အေမ မင္းဘာဘုရင္ ( ၁၅၃၂-၁၅၅၄) လက္ထက္ ရီးထိုးခစြာပါ။ အမွတ္(၂) သာဓကကို မင္းဘာျမီေတာ္ မင္းရာဇါၾကီး ( ၁၅၉၃-၁၆၁၂) က ရီးထိုးထခစြာပါ။
ေက်ာက္စာအရီးအသားႏွစ္ခုမာ ယင္းေခတ္ ရခိုင္သားတိ သံုေးရစကားလံုးတိကို သဒၵါအျမင္နင့္ အမ်ိဳးအစားခြဲ ၾကည့္ေက နာမ္၊ ၾကိယာ၊ ၀ိဘတ္လို ့ သံုးမ်ိဳး ထြင္လွာပါေရ။ သာဓက(၁) မာ ပါေရ နာမည္ မပါဘဲ နာမ္ ( ၁၆ ) လံုးပါေရ ။( သကၠရာဇစ္၊ ေတာ္သလင္း၊ လဆန္း၊ ရက္၊ တက္နိ၊ တပိုင္၊ နာရီ ။အမည္။ မင္းေစာ၊ ဒုတ္ကံ၊ ေကာ်င္း၊ လယ္။ ျမီ။ အအျခာ၊ အေရွ့၊ သ််စ္ေသာင္း ။ ေတာင္ျခီ ) ။
ၾကိယာႏွစ္လံုးပါေရ ။ ( ဟိ-စိ-တည္၊ ) ။ ၀ိဘတ္ ( ၅ ) လံုးပါေရ ။ ( ေတာ္ - ေတာ္၊ ခယ္၊ ေသာ။ ႏွင္ )
သာဓက( ၂) မာ နာမ္ ( ၁၆ ) လ့ုံးပါေရ ။ ( သၾကစ္၊ တပို ၀္တြဲ လဆန္။ ရက္၊ နိ။ ေရႊနမ္ရွင္။ လယ္။ သာစိုင္ျမီဆက္ ။ ကံပဲ( ကမ`ေည္း) ။ ေရွေတာ္ခံ။ ငရွအ၊ ငရဲကၠ။ ႏွစ္။သံ။ သံက်သံေပါက္။ အေတာင္အမွတ္။ ၾကိယာ (၆ ) လံုးပါေရ ။ ( မိန့္။မူ။ စား။ခ်။ယူ။ပီ ) ။ ၀ိဘတ္ ( ၈ ) လံုးပါေရ ။ ( ေတာ္။ကို။စီ။ဟူ၍၊ သည္။ထက္။အျပင္။ ၏ )
ေက်ာက္စာ ေကာက္နဳတ္ခ်က္နွစ္ခုက ထြက္လွာေရ နာမ္၊ၾကိယ.ာ။ ၀ိဘတ္ရို ့နင့္ နိုင္းယွဥ္ၾကည့္ေက တူစြာတိကုိေလး တြိရေရ ။ ကြဲစြာတိကိုေလး တြိရပါေရ။ တူစြာတိက နာမ္။ ၾကိယာ။ စကားလံုးရို ့ ျဖစ္ေတ။ တစ္လံုးစီ စိစိႏွံ႔ႏွံ႔ စစ္ၾကည့္ေက နာမ္စကားလံုး " အေရွ့၊ ေရွ့ေတာ္ခံ ။ ႏွစ္လံုးရာ စိေကေသ်် ေျပာဖို ့ ဟိပါေရ။ ယင္းယွင့္က ေရွ့ ဆိုေရ သရ ျဖစ္ေတ။

ေအနိ ရခို္င္အေျပာမာ ရွိလို ့ရာ အိသရသံနင့္ သံုးနီကတ္ေတ။ ယင္းသရသံတခုက လြဲေက က်န္ေရ နာမည္စကား လံုးတိ အားလံုးမာ ေျမာက္ဦးေခတ္လယ္က စကားနင့္ ေအနိ ေခတ္စကားတူပါေရ ။ ၾကိယာစကားလုံးတိကို နိုင္းယွဥ္ၾကည့္ေက ေလ့ေသာ ့ ထပ္တူလို ့ ေျပာနိုင္ပါေရ ။ ဟိ တစ္လံုးရာ အသံစေက တရြိရြိေလ််ာလွာပါေရ ။ ေျမာက္ဦးေခတ္လယ္က ဟိ ၾကိယာကို အထူးသျဖင့္ စစ္ေတြ တိကေတာ့ မသံုးကတ္ပါယာ။ သူရို ့က စံက် ျမန္မာစကားသံ ရွိ ( အသံထြက္ယွိ) လႊမ္းမိုးခံရပနာ ယွိလို ့ ေျပာနီကတ္ပါေရ ။ လယ္သမား ။ယာသမား ။က်ြန္းရြာလူထု အမ်ားစုကေတာါ့ခါ ဟိ-ဟိန္ ့- လို ့ သံုးနီကတ္စြာတိကို တြိရပါေရ ။ ။ ( မင္းဘာဘုရင္ ေက်ာက္စာမာ အေရွ့သံုးစြာကို တစ္နီရာတည္းရာ တြိရပါေရ ။ က်န္ေရ ၀ါက်တိမာ ေတာ့ခါ အရွိ လို ့ခ်ည္း ခုႏွစ္ နိရာ ေတာင္ သံုးထားစြာ ကို တြိရပါေရ။ ယင္းေခတ္မာ အေ၇ွ့၊ အရွိ လို ့ ႏွစ္မ်ိုး သံုးေရလို ့ ဆိုရပါဖို ့။ စကားခ်ပ္။ ) နာမ္နင့္ ၾကိယာကို နိုင္းယွဥ္ၾကည့္ျပီးေက သဒၵါကိုကိစၥမာ ေကာင္းေကာင္း အရီးပါ အရာေရာက္ေတ ၀ိဘတ္( Particle ) စကားလ့ုံုး တိကို စစ္ၾကည့္ကတ္ပါေမ။ ၀ိဘတ္စကားလံုး ေသွ်တိေရ သီးျခားအဓိပၸါယ္ မဟိေကလဲ ေသာ့ ၊ ၀ါက်ဖြဲ ့စြာမာ ေတာ့ ဗ်ာလ္။ သူမပါေက နာမ္နင့္ ၾကိယာစကားလံုးတိ အသက္၀င္လွာပါေရ ။ ၀ိဘတ္စကားလံုးေသ််တိ အရီးပါပံုကို ဆရာၾကီးဦး၀န္ ( မင္းသု၀ဏ္) ကမစၥာတာ စတီး၀ပ္ က်မ္းကိုးကားဗ်ာ ေအပိုင္ တင္ျပဖူးပါေရ ။

ျမန္မာဘာသာတြင္ နာမ္ ၊ ၾကိယာနင့္ ပစၥည္းမ်ားဟူ၍ အစိတ္အပိုင္း ( ( ၀ါစဂၤ) သံုးပိုင္းသာ ရွိသည္။ ပစၥည္းမ်ားကုိ ( ၀ိဘတ္) မ်ားကို မွန္မွန္ကန္ကန္ သံုးတတ္လ််င္ ျမန္မာသဒၵါကိစၥ ျပီးေတာ့သည္။ ။( ျမန္မာမူ ပထမတြဲ ။ တကၠသိုလ္မ်ား ပံုူႏွိပ္တိုက္ ။ ၁၉၇၅ ။ စာ-၂၄-၂၅ )
ေအအဆိုကို မွတ္ေက်ာက္သေဘာ သံုးပနာေျမာက္ဦးေခတ္လယ ္ေက်ာက္စာတိမာပါေရ ၀ိဘတ္တိကို ေအေခတ္သံုး ရခို္င္စကားတိထဲက ၀ိဘတ္တိနင့္ နိုင္းယွဥ္ၾကည့္ကတ္ပါ္ေမ။ မွတ္ေက်ာက္ သေဘာသံုးရစြာ အေၾကာင္းရင္းက ရခိုင္စကားေရ ထား၀ယ္ ၊ အင္သား၊ ေယာ၊ ဓနဳ ၊ ေတာင္ရိုး၊ မြန္ ရို ့ကပပိုင္ မ်ိဳးတူသံကြဲ ျမန္မာဘာသာျဖစ္လို ့ ၀ါစဂၤ သတ္မွတ္စြာမာ ျမန္မာဗမာနင့္ ေယဘူယ်သေဘာတူ နီကတ္ေတလို ့ ဖျစ္ပါေရ။ ေက်ာက္စာေကာက္နဳတ္ခ်က္ တိက ၀ါက်တိမာ ( တြင္ ။ ေတာ္၊ ခယ္၊ ကို၊ စီ၊ဟူ၍ ၊ သည္။ ထက္။ အျပင္။၏) ဆိုေရ ၀ိဘတ္။ ( ၁၀ ) လ့ုံးပါပါေရ ။ ယင္း(၁၀ ) လံု့ုးမာ ၀ိဘတ္ကို ေျမာက္ဦးေခတ္မာ သံုးေရပိုင္ ေအနိအေျပာမာေလးေသာ့ သံုးပါသီးေရ။ ( တြင္။ ဟူ၍ ၊ သည္။ ႏွင့္ ။ ၏ ) ၀ိဘတ္ကိုေတာ့ခါ ေအနိအေျပာမာ မသံုးပါယာ။ ေယဇူးနင့္ ေျမာက္ဦးေခတ္လယ္သံုးက်ေက ၀ိဘတ္သံုးနံဳးးပံုေရ ေအနိအေျပာ၀ါက်က ၀ိဘတ္သံုးနံုးပံုနင့္ ကြဲျပားနီျခားနားေရလို ့ ဆိုနိုင္ပါေရ။ ေက်ာက္စာရီးဟန္နင့္ ေအနိအေျပာဟန္ ကြဲလြဲနီေရလို ့ ေကာက္ခ်က္ခ်နိုင္ပါေရ။ ယင္းပိုင္ ၀ိဘတ္သံုးပံု ညီစြာကို ၾကည့္လို ့ ယင္း ဟန္ကို အမ်ိဳးအစားတစ္ခုလို ့ သတ္မွတ္နို္င္ပါေရ ။
ပေဇါင္ဆိုေက ယင္းေက်ာက္စာတိကုိက ၀ိဘတ္အသံုးဟန္နင့္ ယင္းေခတ္ အေျပာအသံုးဟန္ရို ့က တူကတ္လား ကြဲကတ္လား ။ ရီးဟန္္ ကတမ်ိုး ေျပာဟန္က တစ္မ်ိဳးလား။
ေအကိစၥကို သိနိုင္ေအာင္ ယင္းေခတ္က အေျပာနင့္ နီးစပ္ေတ ေတးကဗ်ာတိကို စိစစ္ၾကည့္ကတ္ပါေမဖို ့ လိုပါေမ။
မင္းရာဇါၾကီးနင့္ သားေတာ္ အိမ္ရွိ မင္းခေမာင္း ရို ့ လက္ထက္ မာ စာဆိုအမတ္ပညာဟိ အျဖစ္ မင္းခေမာင္းေရ စာဆိုေတာ္္ၾကီး ဥကၠာပ်ံေရ ေျမာက္ဦးေခတ္လယ္ မာ ထြန္းေတာက္ခေရ ဧရာမ စာပီတန္ေဆာင္ပင္ ျဖစ္ပါေရ ။ ဥကၠာပ်ံ၏ -၁၂- ရာသီ ရတု ေတးဖက္သို ့ႏြယ္ေရ ကဗ်ာ မ်ိဳး ျဖစ္ေတအတြက္ အေျပာနင့္ နီးစပ္ပါေရ။ ၀ိဘတ္တိသံုးေရအခါ ေက်ာက္စာမာပါေရ တြင္ ၊ သည္။ ၏ ရို ့ကို ေအနိ အေျပာမာ သံုးေရ ၀ိဘတ္တိ ေလးသံုးပါေရ ။ ေအာက္မာၾကည့္ပါ။
( ၁ ) ေဟမန္ကုန္ေျပာင္း ။ လတေပါင္းသည္။ ခ်မ္းေဆာင္းႏြီ ကာလ၊ တပါင္းမင္းလြင္၊ ရြက္က်င္ေတာင္လီထက။ ၾကြီက်ပင္တကာ။ ပုရစ္နဳေဆာင္၊ သီကံုးူေယာင္သို ့၊ ေျခာက္ေရာင္စိမ္းျခည္ျဖာလွ်က္၊ ရွူေခ်ေသာ္ လြမ္းဘြယ္ပင္တိ၊ ပြင့္သီးတကာပင္၊ ပင္တိုင္းမွာလည္းသည္၊ ခ်ိန္ခါညီညွိသို ့၊ ၾကည့္သရြိလြမ္းေယာင္ဖြီ။ တေပါင္းမင္း လြင္။ ရြက္က်န္ရတုက။ ကံုးသီဟန္ႏွယ္မျပား၊ ဆယ္ေခ်ာင္း ထိပ္မိုး၊ ဖုနး္လွ်ံမ်ိဳးကို ။ ရွိခိုးေတာင္းပန္၏ေလ ။ ( တေပါင္းလ )
( ၂) တန္ခူးကုန္ျပန္၊ တာသၾကၤန္သည္၊ လြန္လတ္သည္။ ခုဆန္းမည္ကဆုန္လ၊ ေမာင့္ေၾကာင့္စိတ္ပူ၊ ေမြွးသူ တတႏွင့္ -- ( ကဆုန္လ)
( ၃ ) --- ငွက္၀ါမူ တဌါန ။ ၾကြင္းေဆာ္သည္ လွ်င္စြာ ေရာက္ပ်ာလားဟု ---( ေတာ္သလင္း )
( ၄ ) ရိုးျခင္းထဲတြင္း၊ အလြန္ျပင္း၍ ခ်မ္းျခင္းေဇါင္ဆိုးသည္တည္း -- ( နတ္ေတာ္လ )
( ၅ ) --တမ်က္ေတာင္ မရွက္ခ်င္၊ ဆုမ္းေရ ဆုမ္းေရ - လမည္သည့္ကို -- ( တပိုးတြဲ )
( ဥကၠာပ်ံ - ၁၂- ရာသီ ရတု- JBRS,Vol -13 part 11,1923 )

အထက္ပါေကာက္နဳတ္ခ်က္ကို ေလ့လာၾကည့္ေက နာမ္၊ ၾကိယာစကားလ့ုံး သံုးစြဲစြာမာ ေအနိအေျပာနင့္ မျခားနားေၾကာင္း တြိကတ္ပါဖို ့။ ၀ိဘတ္သံုးစြဲပံုမာရာ ကြဲစြာကြဲ ၊ တူစြာတူ၊ ေရာဗ်ာ သံုးစြာကို တြိရပါေရ။ နမူနာ ေကာက္နဳတ္ျပရေက တြင္ ။ သည္၊ ေသာ္၊ စြာ၏ ၀ိဘတ္တိစြာ ေအနိအေျပာနင့္ ကြဲလြဲေရစကားလံုးတိျဖစ္ပါေရ။ ယင္းစကားလံုးတိကို အထက္မာတင္ျပခေရ ေက်ာက္စာအရီးအသားမာေလး တြိရပါေရ။ ယင္း၀ိဘတ္ကို သက္သီျပဗ်ာ ေက်ာက္စာ၀ိဘတ္သံုးပံုနင့္ ကဗ်ာ၀ိဘတ္သံုးေရလို ့ ဆိုနိုင္ပါေရ ။ ေယဒါေလးေသာ့ ဥကၠာပ်ံရတုမာ သံုးထားေရ ဗ်ာ၊ ေဇါင္၊ ေရ ။ ၀ိဘတ္တိကိုေတာ့ခါ ေက်ာက္စာအရီးအသားမာ မတြိရပါ။ ယင္း၀ိဘတ္ကို ေအနိအေျပာမာ တြိရပါေရ ။ အေျဖဇါထြက္လွာေလးဆိုပါေက ဥကၠာပ်ံ ရတုေရ ယင္းေခတ္ စကားျပင္သံုး ၀ိဘတ္တိနင့္ ယင္းေခတ္ အေျပာသံုး၀ိဘတ္အေျပာသံုး ၀ိဘတ္တိကို ေရာေနွာဗ်ာ သံုးစြဲြဲခေရေရ စာမ်ိုဳးျဖစ္ေတလို ့ ထြက္လွပါေရ။ ယင္းပိုင္ေရာေႏွာ ရီးသားေရ စာမ်ိဳးကို ေျမာက္ဦးေခတ္လယ္၏ ရီးဟန္ဒုတိယအမ်ိဳးအစား တစ္ခုလို ့ ဆိုနိုင္ပါေရ ။

ဥကၠာပ်ံရတုပိုင္ အ၇ီးအသားမ်ိဳးကို ပိုး၀ါဖြဲ ့ ရခို္င္ကဗ်ာရွည္ၾကီးနင့္ သုေတသီအသွ်င္စကိႏၵ ေဖၚထုတ္တင္ျပေရ ပန္းတံေမာင္နင့္ သံတြဲသူဖြဲ ့ ၊ သုေတသီ အသွ်င္ ဥာဏုတၱရ စုေဆာင္းေရ က်ီးတက္ဖြဲ ့ ရို ့မာ တြိနိုင္ပါေရ ။ ေအာက္မာ စိေသ်် ေကာက္နဳတ္ျပလိုက္ပါယင့္.။
( ၁ ) အရုပ္ဆင္း၀ါ။ လွပိုး၀ါ။ ၀တ္လတ္ပါေရ ။ ေဘာင္းနက္ေက ထမိန္ ။ သုံးႏွစ္သံုးလံုးပင္္ ၀တ္မၾကီေက ။ လက္မာ မာေရ လက္မာၾကည့္လည္း ။ န၀ရတ္မ်က္ရံ ။ အဘာပီး ေက သိန္းေသာင္းတန္ကို ။ ႏွစ္ေခ်ာင္းကိုရႊတ္၊ သ်ွ်စ္ေခ်ာင္းလက္မာ အျပည့္စြပ္လို ့ ၀တ္လတ္ေတေလ။
( ရိုးမေခၚသံ ။ ေမာင္စံေဖၚ ။ ရခိုင္သားၾကီးစာေပ ) ၁၉၈၈။ စာ-၁၆၇-၁၆၈ )
( ၂ ) --- မင္းသားရႊီေရာင္၊ ပန္းတံေမာင္ကကား။ ဘုန္းၾကီးသခင္၊ ရႊီေက်ာင္းသွ်င္ ၊ ဓည၀တီ ၊ ရခိုင္ျမိဳ ့ကို ၊ ျပန္ရို ့ လားခါ ၊ ျမိဳ ့မင္းးသမီး ၊ အထြီးလွစြာ၊ နာေမထားေက ၊ ပန္းနီလာက ၊ တန္းကိုလက္ကိုင္ တနားးမွိဳင္ ၊ တိုင္ကိုလက္ဆြဲ ၊ တနားႏႊဲြရို ့ ။ ႏႊဲြရို ့ ေရာ္ေခါက္တက္ ၊ ပန္းနီလာကား ။ ေမာင္လားရာကို ၊ ေမ်ာ္ရို ့အပင္ေလး၊
( ( ပန္းတံေမာင္နင့္ သံတြဲသူဖြဲ ့ ) လက္ရီးမူ ။ ဦးစကၠိႏၵ -ျမိဳ ့ သစ္ေက်ာင္း - ၁၉၇၇ )
( ၃ ) -- ျမင့္မိုေတာင္ေရ ။ လြန္ေယာင္ၾကီးျခင္း၊ သက္ကိုၾကင္ေက ၊ မြီးဘရင္းေလ၊ ဘရင္းတက္လည္း၊ မရခ်ီသာ၊ ရႊီက်ီး၀ါနင့္ ၊ မီြီးက်ီး၀ါေရ ။ ေခါင္းခဲမွာေလ၊ ယေဇါင္ ေဇါင္ေရ ယေဇါင္စကား၊ ညိဳႏွမမွာ ၊ ၾကားလတ္ျငားလ််င္၊ ႏွမသူငယ္၊ လွေ၀သာေျခ၊ ညိဳေမာင္ထြီးကို ၊ ဆိုလတ္ေတကား။ ငယ္ကခ်စ္သူ၊ ၾကင္သူတက္ေက ၊ ရႊီက်ီး၀ါနင့္၊ မြီက်ီး၀ါကို ၊ ျမင္ရေမေလ။
( ဦးဥာဏုတၱရ - လက္ရီးမူ- ဟုန္းေနဖ်ားေက်ာင္း - ဖလန္ေတာင္ ။၁၉၇၄ )
အထက္ပါ ေကာက္နဳတ္ခ်က္တိေရ ေတးခင္းဖက္သို ့ နြယ္ေရစာမ်ိုးျဖစ္ေတအတြက္ အေျပာညမာ သံုးေရ ၀ိဘတ္ ေတ။ ေရ။ ေလ။ ေဇါင္၊ ရို ့ကို အားျပဳဗ်ာ သီကံုးစထားစြာ တြိရပေါရ။ ေယဒါေလးေသာ့ အထက္ေက်ာက္စာ စကားျပင္ အရီးအသားမာ တြိရေရ စြာ၊ လ််င္၊ နင့္ ရို ့ကိုေလး လက္မရႊတ္ဘဲ လိုေကလိုေရပိုင္ အေျပာသံုး၀ိဘတ္နင့္ေရာဗ်ာ သံုးလားစြာကို တြိရပါေရ။ ပိုး၀ါဖြဲ ့ ၊ ပန္းတံေမာင္နင့္ သံတြဲသူ ဖြဲ ့ရို ့ပိုင္ အေရြ ့ကဗ်ာ ( ေတးကဗ်ာ) ရို ့ေရ အမ်ားအားျဖင့္ အေျပာနင့္ နီးစပ္ပါေရ ။ အေျပာနင့္ ထပ္တူလို ့ ဆိုေလာက္ေတ အေရြ ့ ့့ကဗ်ာကေတာ့ခါ က်ြန္းရြာက အေသွ်မိတိ သီဆိုေရ သားေခ်ာ့အေရြ ့ကဗ်ာတိုထြာ ရို ့ပင္ျဖစ္ပါေရ ။ နမူနာ စိေသွ်တင္ျပပါေမ။
( ၁) ၀ရစ္ေတာင္စာတီ ။ လံုးပတ္ညီ၊ လံုးညီပြတ္တိုက္၊ အဖ်ားေသ်ွမွွာ ရႊီျခည္ရစ္လို ့၊ သ််င္ခ်စ္ေကဘုရား၊ ဆယ့္ငါးပါး၊ ဖူးေဇါင္လားခါ---( စာ-၃၂-)
( ၂ ) ဒါးမကို ယူလီ ၊ ဒါးရွည္ကိုပစ္ခ၊ အဘာလာေက၊ ပ်ားခြပ္ခ၊ အဘာ၀ါ အဘာ ဆံုခြပ္ လားခယင့္ ၊ ( စာ-၈၆ )
( ၃ ) -- ရိုးေတာင္ေက်ာ္လမ္း ၊ ၾကက္ရိုးပင္မွာ၊ သဇင္ပန္းေလ၊ ေမာင္နမ္းလတ္ေေက ၊ လူျမင္ေရ ရွက္ေတမခ်ိ၊ ဗူးပြင့္ရံ ၾကာတံဖဘက္ကို ရႊတ္ခဖိေလး --( စာ စာ -၈၆ )
( ၄ ) အေမ်ေလ ၊ ေရာက္မေလ၊ မွိဳဟင္းခူးေဇါင္ လားကတ္ေမ၊ ( စာ-၉၂ ) ( ရခို္င္သဘာ၀ေတးကဗ်ာ - အသွ်င္စကိၠႏၵ - ရခိုင္သားၾကီး စာေပ -၁၉၉၉ )
( ၅) ဇူးေ၀ေ၀ -- ဇူး - ဇူး
မိရင္ခြင္မာ တင္ကာေယက်ဴး ၊ ဖရင္ခြင္မာ တင္ကာေယက်ဴးေက၊ သားဦးေယ ရတနာ ( စာ-၁၈-)
( ၆ ) အိပ္ခ်င္ေယေက ။နီေယ၀င္ဖိ။ လြမ္းထိပ္တင္၊ ဖခင္သိေက၊ ဆဲလိေမေႏွာင္း၊ နင္မေကာင္းေက၊ အေၾကာင္းတခါ ၊ က်လီေမေႏွာင္း ( စာ-၂၇ )
( ၇ ) ေက်ာက္ရိုးစစ္ေက တန္းတင္၊ ခယင္ေကရြတ္ရြတ္၊ ညိဳေမနီ ျခင္စိုင္ေယျဖတ္၊ ရီခတ္လားခါ။ ၊ ဆြီလို ့ပါေက။ စြာေလေမာင္ေယ၊ လူလာေရေက၊ ရွက္ေတမခ်ိ --( စာ-၆၇)

အထက္ပါအေရြ ့ကဗ်ာ ေကာက္နဳတ္ခ်က္တိကိုက်ြန္း၇ြာအေသ််မိတိပါးကစုေဆာင္းသူသုေတသီရို ့ ေကာက္သင္းေကာက္ ယူစုေဆာင္းပနာထားစြာျဖစ္ပါေရ။ဇါေခတ္ကပင္သီဆိူုလာကတ္စြာလို ့တိတိက်က်က်မေျပာနိုင္ေက ေလးေသာ့ ေခတ္အဆက္အဆက္လက္ဆင့္ကမ္းသီဆိုလွာကတ္စြာ ေအနိျဖစ္ထိတိုင္ျဖစ္ပါေရ။ ေအကဗ်ာေသွ်တိမာ သံုးထားေရ၀ိဘတ္တိ ( ေက ။ေဇာင္၊ ခ။ယင့္ေလ၊ ေရ ။ ေယစြာေလ၊ ) ကို ေအနိအေျပာမာ ရာ တြိရပါေရ ။ ေက်ာက္စာစကားျပင္ တိပိုင္ စကားျပင္အရီးအသားးရို ့မာ မတြိရပါ။ အထက္နမူနာ ေက်ာ္ကစာ ႏွစ္ခ်ပ္နင့္ ဥကၠာပ်ံ-၁၂- ရာသီ ရတုရို ့ေရ တေခတ္တည္းမွာ ရီးသားသီကံုးကတ္ေတ စာတိျဖစ္ပါေရ ။ ေယဒါေလးေသာ့ ၀ိဘတ္သံုးပံု ကြဲလြဲကတ္ပါေရ။ အေရြ ့ ့ကဗ်ာမာသံုးေရ ၀ိဘတ္အခ်ိဳ ့ကို ဥကၠာပ်ံကဗ်ာမာ တြိေရေကေလး ေက်က္္စာမာ မတြိရပါ။ ယင္းေခတ္ ရာဇ၀င္ ေလွ်ာက္ထံုး အစဟိေရ စကားျပင္က်မ္းတိမာ မတြိရပါ။ ေအနိအေျပာမာရာ တြိရပါေရ။ ေယဇူးနင့္ အေရြ ့ကဗ်ာက ၀ိဘတ္သံုးဟန္ေရ ေျမာက္ဦးေခတ္လယ္မာသံုးေရ တတိယအမ်ိဳးအစား ရီးဟန္တစ္ခု ျဖစ္ေတလို ့ ဆိုနိုင္ပါေရ။ ဥကၠာပ်ံရတုက ၾကြီက ၊ လီထ၊ လြမ္းဖြယ္တိ၊ အညီညွိ၊ ၾကည့္သရြိ ၊ ရတုလီ၊ ကံုးသီ၊ စေရ အိ ။ အီး ။ သရသံ ကာရန္စပ္ဟန္ ဆုမ္းေရ ဆုမ္းေရ ၊ လွ်င္စြာ၊ ေရာက္ပ်ာလား စေရ အေျပာသံုး၀ိဘတ္ ဟန္ရို ့ေရ အေရြ ့ကဗ်ာတိမာ တြိရေရ သံုးဟန္နင့္တိနင့္ စြပ္ပစ္တူနီပါေရ ။ ေအနိေျပာစကားမာေလးေသာ့ အိ။ အီး၊ အီး။ သရသံကရာ လႊန္းမိုးနီစြာကို တြိရပါေရ ။ ၀ိဘတ္သံုးစြာတိေလး အေရြ ့ကဗ်ာသံုး ၀ိဘတ္နင့္ ထပ္တူပါဗ်ာလ္။

ေယဇူးနင့္ ေအနိေျပာဟန္ေရ အေရြ ့ကဗ်ာသံုး တိနင့္ တူနီညီေရလို ့ ေကာက္ခ်က္ခ်နိုင္ပါေရ။
ေျမာက္ဦးေခတ္လယ္က ေျပာဟန္ေလးေသာ့ ေအနိေျပာဟန္နင့္ ေကာင္းေကာင္းမကြဲလႊဲနိုင္လို ့ ဆိုသင့္ပါေရ ။ အထက္တင္ျပခ်က္တိကို အခ်ဳပ္သေဘာေျပာရေက ေျမာက္ဦးေခတ္လယ္က စာရီးဟန္တိမာ ၀ိဘတ္သံုးဟန္သံုးမ်ိဳး တြိရပါေရ ။ တမ်ိဳးက ၏ ၊ သည္၊ ကို ၊ လည္း။ တြင္။ ဟူ၍။ ေခ်။ ႏွယ္။ ေသာ္။ စေရ ၀ိဘတ္သံုးဟန္မ်ိဳး ျဖစ္ေတ။ ေအ၀ိဘတ္သံုးရီးဟန္ကို စကားျပင္သံုးဟန္မ်ိုးျဖစ္ေတေတ။ ဒုတိယအမ်ိဳးအစားက စကားျပင္ သံုး၀ိဘတ္နင့္ ေအနိ၀ိဘတ္ အေျပာသံုး၀ိဘတ္ က ကို ေလး ( လည္း) ေရ -ေတ၊ ပ်ာ။ယာ။ ေယ။ စြာ။ ေယ။ ေဇါင္၊ ရို ့ကို ေတးဖက္ သို ့ႏြယ္ေရ ရီး ဟန္တိမွာ အသံုးမာမ်ားပါေရ။

တတိယရီးဟန္က စကားျပင္သံုး၀ိဘတ္၏ သည္။တြင္။ ဟူ၍၊ ေခ်။ႏွယ္။ ေသာ္၊ ရို ့ကို မသံုးဘဲ ေအနိအေျပာသံုး၀ိဘတ္ကိုရာ အားျပဳဗ်ာ သံုေးရ ရီးဟန္မ်ိဳးျဖစ္ပါေရ။ အမ်ားအားျဖင့္ အေသွ်တိသီဆိုေရ အေရြ ့ကဗ်ာတိမာ တြိရပါေရ ။ ေအပိုင္ရီးဟန္သံုးမ်ိဳးမာ တတိယရီးဟန္ေရ ေအနိအေျပာနင့္ ထပ္တူပင္ျဖစ္ေတလို ့ ဆိုနိိိိိိိိိိုင္ပါေရ။ေ စကားနင့္ စာမာ စကား ဦးေဆာင္ပါေရ။ စာဆိုစြာက အကၡရာသေကၤတနင့္ မွတ္သားထားစြာျဖစ္ေတ။ ေျမာက္ဦးေခတ္လယ္က စကားျပင္ ရီးဟန္သံုး ၀ိဘတ္တိေရ ယင္းေခတ္က အေျပာသံုး၀ိဘတ္ဟန္နင့္ အင္တန္မ်ားမ်ား ျခားနားနီဗ်ာလို ့ အထက္ကတင္ျပခ်က္ပါ အေထာက္အထားတိက သက္သီျပနီပါေရ ။ စကားဆိုစြာ အျမဲေျပာင္းရြိ နီေရအတြက္ စာပီရီးဖြဲ ့ေရ ပုဂၢိဳလ္ရို ့က သူ ့ေခတ္အလိုက္စကားနင့္ ေကာင္းေကာင္း အလွမ္းမကြာရေအာင္ ေျပာင္းသင့္ယူရပါေရ။ ယင္းပိုင္မရာ ယင္းစာက ေခတ္မီနီပါဖို ့ ။ သံုးရလြယ္ကူ အဆင္ျပီပါဖုိ ့။

ေအနိေခတ္ ကိုယ့္ရခိုင္ေဒသထုတ္ မဂၢဇိန္းတိ မာ တြိရေရ ရခို္င္အရီးအသားတိေရ ေျမာက္ဦးေခတ္လယ္က တတိယအရီးအသားမ်ိဳး ျဖစ္ပါေရ ။ မ်က္ေမွာက္ကာလ အေျပာကို အျခီခံဗ်ာ ရီးကတ္ေတအတြက္ ကိုယ့္ဘာသာစကား မကြယ္ေပ်ာက္ရေအာင္ အလိုအေလ်ွာက္ ထိမ္းသိမ္းေစာင့္ေရွက္ထားေရပိုင္ အက်ိဳးသက္ေရာက္စီပါေရ။ ေအအရီးအသားကို ကေလာင္သ််င္ တိုင္းက အမ်ိဳးသားတာ၀န္တရပ္နင္ ့ ၀ိုင္းဗ်ာရီးဖြဲ ့ကတ္ဖို ့ ဆိုေက ရခိုင္ကမ္းေျမာင္မာ ရခိုင္စကားမအဓြန္ ့တည္ျမဲျပီးေက ရခိုင္စာပီေလးေသာ့ တရြိရြိ တိုးတက္ထြန္းေျပာင္လာလိမ့္ေမလို ့ ယံုၾကည့္ပါေရ ။။။။။။။။။။။။။


ေမာင္ဗသိန္း